สารบัญ

ธาตุแทรนซิชัน คืออะไร?

ธาตุแทรนซิชัน (Transition Elements หรือ Transition Metals) คือกลุ่มธาตุที่อยู่ในหมู่ B ของตารางธาตุ (หมู่ 3 – 12) โดยมีลักษณะเฉพาะที่แตกต่างจากธาตุหมู่อื่นอย่างชัดเจน ทั้งในด้านโครงสร้างอิเล็กตรอน สมบัติทางเคมี และสมบัติทางฟิสิกส์ ซึ่งบทเรียนนี้เป็นเนื้อหาสำคัญในวิชา เคมี ม.ปลาย และยังมีแนวโน้มปรากฏในข้อสอบระดับต่าง ๆ เช่น PAT2, สอวน., TCAS หรือสอบเข้าแพทย์

คุณสมบัติของธาตุแทรนซิชัน

ตารางต่อไปนี้สรุปคุณสมบัติเด่นของธาตุแทรนซิชัน

ลักษณะ	คำอธิบาย
การจัดเรียงอิเล็กตรอน	มีการเติมอิเล็กตรอนในวงโคจรย่อย d ทำให้เกิดระดับพลังงานซ้อน
สถานะออกซิเดชันหลากหลาย	เช่น Fe²⁺ และ Fe³⁺, Cu⁺ และ Cu²⁺
มีสมบัติเป็นโลหะ	แข็งแรง จุดหลอมเหลวสูง นำไฟฟ้าและความร้อนได้ดี
สีของสารประกอบ	สารประกอบของธาตุแทรนซิชันมักมีสี เช่น สารประกอบของ Cu เป็นสีฟ้า Co เป็นสีชมพู
มีสมบัติเป็นตัวเร่งปฏิกิริยา	เช่น V₂O₅ ใช้เป็นตัวเร่งในกระบวนการผลิตกรดซัลฟิวริก
สร้างพันธะเชิงซ้อน (Complex ions)	เช่น [Fe(CN)₆]³⁻, [Cu(NH₃)₄]²⁺

ธาตุแทรนซิชันมีกี่ธาตุ?

โดยทั่วไปแล้ว ธาตุแทรนซิชันมีทั้งหมด 38 ธาตุ ครอบคลุมธาตุตั้งแต่ Scandium (Sc, เลขอะตอม 21) ไปจนถึง Zinc (Zn, เลขอะตอม 30) และยังรวมถึงธาตุในคาบต่อไป เช่น Yttrium (Y), Zirconium (Zr) และธาตุในกลุ่มแล็นทาไนด์และแอกทิไนด์ (บางตำราไม่นับแล็นทาไนด์และแอกทิไนด์เป็นธาตุแทรนซิชันโดยตรง)

ตัวอย่างธาตุแทรนซิชันที่ควรรู้จัก

ธาตุ	สัญลักษณ์	สถานะออกซิเดชันเด่น	สีของสารประกอบ
Iron	Fe	+2, +3	เขียว ฟ้า น้ำตาล
Copper	Cu	+1, +2	น้ำเงิน ฟ้า
Chromium	Cr	+2, +3, +6	เขียว ส้ม
Manganese	Mn	+2, +4, +7	ชมพู ม่วง

ทำไมต้องเรียนรู้เรื่องธาตุแทรนซิชัน?

การเข้าใจเรื่องธาตุแทรนซิชันมีความสำคัญทั้งในเชิงวิชาการและการนำไปใช้งานจริง เช่น

ข้อสอบแข่งขัน ข้อสอบ สอวน., PAT2 และวิชาสามัญมักออกโจทย์เกี่ยวกับสถานะออกซิเดชัน สีของสารประกอบ หรือพันธะเชิงซ้อน
ความเข้าใจเคมีอินทรีย์และอนินทรีย์ ช่วยให้เข้าใจการเปลี่ยนสี สังเคราะห์สาร และปฏิกิริยาต่าง ๆ
ต่อยอดสู่การเรียนระดับอุดมศึกษา เช่น คณะเภสัชศาสตร์ วิศวกรรมศาสตร์ วิทยาศาสตร์

เทคนิคการจำธาตุแทรนซิชันแบบเข้าใจง่าย

จำหมู่ B ในตารางธาตุ ธาตุแทรนซิชันอยู่ระหว่างหมู่ 3-12
กลุ่มเดียวกันมีสมบัติคล้ายกัน เช่น Fe, Co, Ni อยู่ในกลุ่มเดียวกัน มักพบในสารเร่งปฏิกิริยา
จำสถานะออกซิเดชันเด่น ๆ เช่น Mn +7 = สีม่วง, Cr +6 = สีส้ม

แบบฝึกหัดเชิงวิเคราะห์ (ตัวอย่าง)

โจทย์ สารละลายของสารประกอบ Cr₂O₇²⁻ มีสีอะไร และมีสถานะออกซิเดชันของ Cr เท่าใด?

เฉลย

สี ส้ม
สถานะออกซิเดชันของ Cr = +6

การฝึกทำโจทย์แนวนี้เป็นประจำจะช่วยให้เข้าใจมากขึ้นและแม่นยำในการสอบจริง

เรียนเคมีกับ Kmekjai เคมีพี่ขวัญ ดีอย่างไร?

หากคุณกำลังมองหาแหล่งเรียนเคมีที่ครบถ้วน ครอบคลุมเนื้อหา ตั้งแต่พื้นฐานจนถึงขั้นแข่งขัน Kmekjai เคมีพี่ขวัญ คือตัวเลือกที่เหมาะสมที่สุด ด้วยจุดเด่นดังนี้

✅ สรุปเนื้อหาเข้าใจง่าย ครูขวัญมีเทคนิคการอธิบายเนื้อหาเคมีอย่างมีระบบ เหมาะสำหรับทั้งผู้เริ่มต้นและผู้ต้องการติวเข้ม
✅ มีเทคนิคจำแบบยั่งยืน สร้างภาพจำด้วย Mind Map และคำย่อที่ช่วยให้นักเรียนจำได้ยาวนาน
✅ แนวข้อสอบอัปเดต ตรงจุดกับข้อสอบจริงทั้งวิชาสามัญ PAT2 และโอลิมปิก
✅ สอนสดและออนไลน์ มีทั้งเรียนสดในห้องเรียน และเรียนย้อนหลังออนไลน์

สรุป ธาตุแทรนซิชัน ไม่ยากถ้าเรียนถูกวิธี

เรื่อง “ธาตุแทรนซิชัน” อาจดูซับซ้อนในตอนแรก แต่ถ้าเข้าใจโครงสร้างอิเล็กตรอน สถานะออกซิเดชัน และสมบัติเด่นต่าง ๆ ก็สามารถทำคะแนนได้ดีไม่ยาก โดยเฉพาะถ้ามีตัวช่วยดี ๆ อย่าง Kmekjai เคมีพี่ขวัญ ที่เน้นสอนแบบมีเป้าหมาย ช่วยให้นักเรียนมีความมั่นใจมากขึ้นในการสอบทุกสนาม

พร้อมลุยเรื่องเคมีอย่างมั่นใจ?
อย่ารอช้า! สมัครเรียนกับ Kmekjai เคมีพี่ขวัญ แล้วมาค้นพบว่าเคมี…เข้าใจง่ายกว่าที่คิด!